Rabaty na celowniku Prezesa UOKiK

UOKiK szczegółowo przyjrzał się polityce rabatowej dużych sieci handlowych. Rezultatem jest kompleksowy raport zawierający dane i zalecenia dotyczące rabatów stosowanych przez sieci handlowe.

21 kwietnia 2021 r. UOKiK poinformował, że w ostatnim czasie wnikliwie sprawdził rabaty uzyskiwane przez duże sieci handlowe od dostawców produktów rolno-spożywczych. Efektem czego jest opracowany raport, w którym przedstawiono m.in. liczbę i rodzaje rabatów, przyczyny ich stosowania oraz podejrzane praktyki z zakresu polityki rabatowej sieci handlowych.

GENEZA POSTĘPOWAŃ WYJAŚNIAJĄCYCH

Po raz pierwszy zarzuty dotyczące nieuczciwych praktyk w zakresie polityki rabatowej zostały postawione przez Prezesa UOKiK w 2019 r. spółce Jeronimo Martins Polska S.A.. Dotyczyły one stwierdzonej, na skutek przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego, praktyki polegającej na zawieraniu z niektórymi dostawcami, porozumienia lub aneksu w przedmiocie udzielenia nowego, dodatkowego rabatu jednorazowego w określonej kwotowo wysokości (tzw. rappel extra). Wskutek tych działań, na sieć nałożona została kara pieniężna w wysokości ponad 700 mln zł.

Stosowanie nieuczciwych praktyk związanych z rabatami przez największą sieć handlową w Polsce, stało się pretekstem do zbadania działalności głównych graczy na rynku rolno-spożywczym. Powyższe działania doprowadziły do postępowań wyjaśniających dotyczących 19 innych sieci handlowych, które działają na rynku Polskim, w celu weryfikacji wykorzystywanych przez nie polityk rabatowych.

ZAKRES PODMIOTOWY

Postępowaniami objęto 19 spółek prowadzących sieci handlowe. Szacunkowy udział badanych spółek w obrotach uzyskiwanych na rynku handlu detalicznego artykułami spożywczymi w 2018 r. wyniósł 45%. Ponadto, do sprawdzenia wybrano 20 dostawców – producentów różnorodnych produktów rolno-spożywczych. Badani dostawcy byli także grupą zróżnicowaną pod względem wielkości, a także dynamiki obrotów oraz rentowności.

MOMENT USTALANIA RABATÓW I ZMIANY ZASAD ICH UDZIELANIA

Raport porusza problematykę umów, które mimo iż pozornie są zawierane na wiele lat, to niejednokrotnie w czasie ich obowiązywania wprowadzane są nowe zapisy dotyczące rabatów i zasad ich udzielania oraz warunków dostawy produktów. W efekcie czego, dostawcy nie mają pewności czy ustalenia kontraktowe nie zmienią się, ani kiedy może to nastąpić. W związku z czym, UOKiK podkreślił, że kluczowy jest moment ustalania rabatów.

Najważniejsze zapisy umowy, w tym te dotyczące udzielanych rabatów, powinny zostać ustalane przy zawarciu pierwotnej umowy lub jej przedłużeniu na kolejny okres. Odmienne postanowienia pomiędzy dostawcami, a sieciami handlowymi powinny wynikać z nadzwyczajnych i obiektywnych okoliczności.

Jak wynika z raportu, raptem w trzech sieciach handlowych stosowano wyłącznie rabaty, których mechanizm został ustalony na etapie negocjacji pierwotnych warunków handlowych. W pozostałych 16 sieciach handlowych zaobserwowano odmienne mechanizmy udzielania rabatów, w tym ustalanych w czasie trwania współpracy. Statystyki przedstawiają się następująco: 57% rabatów zbadanych przez UOKiK ustalana była przed nawiązaniem współpracy, 16 % w trakcie trwania umowy, 27 % zarówno na etapie poprzedzającym zawarcie kontraktu, jak i w trakcie jego obowiązywania.

Kolejną wadliwą praktyką jest zmiana zasad udzielania już uzgodnionych rabatów w trakcie trwania umowy, co odnotowano w 74% przypadków analizowanych rabatów.

Nadto, zaniepokojenie wzbudził fakt, że tylko jedna z sieci oświadczyła, że w czasie współpracy z dostawcami zasady udzielania rabatów nie zmieniały się w ogóle. Część dostawców wskazywała na problemy wynikające ze stosowania rabatów, przy czym co do zasady dotyczyło to tylko niektórych sieci, z którymi współpracowali. Zastrzeżenia te dotyczyły nadmiernego wpływu rabatów na wyniki finansowe dostawcy, czy też zbyt małej przejrzystości stosowanych rozwiązań.

KATEGORIE RABATÓW

W trakcie postępowania UOKiK zbadał jakie rodzaje rabatów stosowane są w relacjach z dostawcami produktów rolno-spożywczych – łącznie wskazano 192 rabatów, które można przyporządkować do 6 kategorii:

• rabaty będące wynegocjowaną redukcją ceny z cennika dostawcy
• rabaty za osiągnięte wyniki/sprzedaż
• rabaty związane z promocją
• rabaty związane z logistyką
• rabaty za przyspieszenie płatności
• pozostałe rabaty, których nie można przyporządkować do żadnej z wymienionych wyżej kategorii.

RABATY RETROSPEKTYWNE

Rabaty są mechanizmem powszechnie stosowanym w gospodarce rynkowej i służą do dokonywania rozliczeń pomiędzy kontrahentami. Często występują w relacjach dostawców produktów rolno-spożywczych z sieciami handlowymi. Zdarzają się jednak sytuacje, w których kontrahenci sieci handlowych mogą ponosić z tego tytułu nieuzasadnione straty. Jest to najbardziej prawdopodobne przy występowaniu rabatów wstecznych (retrorabatów), czyli naliczanych od dokonanych już transakcji.

Szczególną uwagę Urząd poświęcił zatem stosowanym przez sieci rabatom retrospektywnym, w związku z ich ewentualną dokuczliwością dla dostawców. Ustalono stosunkowo duży udział rabatów retrospektywnych w całkowitej ilości rabatów udzielanych na rynku. Wykryto 104 przypadki retrorabatów, co stanowi ponad 54% ogółu rabatów opisanych przez badane sieci handlowe. Odnotowano je we wszystkich analizowanych spółkach prowadzących sieci handlowe, a ich udział pośród wszystkich rabatów stanowił od 22% do 94%.

KOMENTARZ:

• Obecnie śledzimy prace zmierzające do wdrożenia Dyrektywy 2019/633 w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych na rynku rolno-spożywczym (polecamy cykl Przewaga kontraktowa pod lupą: Na jakim etapie jest implementacja Dyrektywy 2019/633 w Polsce, Czy implementacja Dyrektywy 2019/633 wzmocni ochronę sektora rolno-spożywczego przed nieuczciwymi praktykami handlowymi oraz Czy bezwzględnie wszystkie podmioty sektora rolno-spożywczego będą podlegać rygorom Ustawy).
• Efektem badań nad polityką rabatową w sektorze rolno – spożywczym w projekcie nowelizowanej ustawy o wykorzystywaniu przewagi kontraktowej wskazano jako bezwzględnie zakazaną, praktykę dotyczącą nieuzasadnionego obniżania należności z tytułu dostawy produktów po jej odebraniu przez nabywcę (w całości albo umówionej części). Dyskusje na temat zakresu projektowanego zakazu wykorzystywania rabatu retrospektywnego nie słabną.
• W zależności od ostatecznego kształtu nowej ustawy o przewadze kontraktowej i biorąc pod uwagę ich popularność w relacjach między kontrahentami, przedsiębiorcy staną przed wyzwaniem zrewidowania odpowiednich zapisów i ustaleń kontraktowych.
• Prezes UOKiK w trakcie konsultacji publicznych nad ww. nowelizacją wskazał również, iż „akcja rabaty” będzie priorytetem dla Urzędu na I półrocze, a „akcja opłaty” na II półrocze tego roku.
• Nowelizowana ustawa o przewadze kontraktowej, w połączeniu z raportem UOKiK, to doskonała okazja na zweryfikowanie obowiązujących polityk rabatowych w podmiotach z sektora rolno-spożywczego. Nasi specjaliści są do Państwa dyspozycji, zapraszamy do kontaktu!