Antybiotyk jednoznacznie kojarzy się z produktem leczniczym regulowanym przez prawo farmaceutyczne. Ale co z innymi „biotykami”? Czy i jakim regulacjom podlegają, o tym w poniższym artykule.

Wstęp

Organizm każdego człowieka składa się ze skomplikowanego ekosystemu, w którym znajduje się mnóstwo mikroorganizmów. Nie jest on u każdego taki sam, bowiem skład flory mikrobiologicznej zależy od wielu czynników. Na część z nich nie mamy wpływu (np. na płeć, wiek, stan zdrowia), co oczywiście nie oznacza, że nie mamy go w ogóle. Nasze działania tj. sposób odżywiania się, czy stosowanie odpowiednich suplementów diety mogą istotnie poprawić stan flory mikrobiologicznej, jednocześnie poprawiając stan zdrowia i jakość życia. W większości w ludzkiej florze bakteryjnej znajdują się bowiem bakterie kwasu mlekowego, które pobierają energię właśnie ze spożywanych przez nas pokarmów bądź suplementów.

Nierzadko jednak, nasza naturalna flora bakteryjna może być osłabiona, a skutki tego mogą być uciążliwe. Coraz częściej słyszymy o korzystnym działaniu pro-, pre-, syn- i post-biotyków, które możemy znaleźć w produktach żywnościowych, ale także w suplementach diety. Preparaty te zyskują niezwykle na popularności i wciąż przybywa producentów, którzy chętnie wypuszczają na rynek nowe produkty, mające na celu wsparcie naszej florę mikrobiologicznej.

"Biotyki" mogą być produktami leczniczymi, wówczas odpowiednie zastosowanie mają przepisy prawa farmaceutycznego. Ale mogą być również suplementemi diety i wówczas podlegają ograniczeniom właściwym dla produktów żywnościowych.

CZYM JEST PROBIOTYK?

Zgodnie z definicją zawartą w słowniku języka polskiego „probiotyk” to „żywe bakterie niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego; też: produkt spożywczy zawierający takie bakterie”. Zatem już sama definicja tego składnika sugeruje wprost „prozdrowotne” działanie. Probiotyki są często zawarte w suplementach diety, żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i innych produktach leczniczych oraz w żywności. Wpływają pozytywnie na mikroflorę bakteryjną jelit człowieka. 

CZYM JEST PREBIOTYK?

Prebiotyki z kolei nie zawierają mikroorganizmów, lecz substancje stymulujące. Zgodnie z definicją słownika języka polskiego prebiotyk to “składnik pożywienia nieulegający trawieniu, pobudzający aktywność korzystnych dla organizmu człowieka bakterii występujących w jelicie grubym, np. pektyna, guma guarowa”. Zatem działanie probiotyków wspomagają właśnie prebiotyki. Prebiotyki to niestrawione w przewodzie pokarmowym węglowodany. Część z nich znajdziemy naturalnie w żywności jako błonnik, inne natomiast otrzymuje się w laboratoriach i są one dodawane do produktów żywnościowych i suplementów. Prebiotyki przede wszystkim powodują zwiększenie ilości w jelitach pożytecznych bakterii (probiotyków), choć wskazuję się na znacznie więcej pozytywnych aspektów. Poprzez swoje działanie mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia przykrych dolegliwości w przewodzie pokarmowym. Nadto, zwiększają wchłanianie witamin i minerałów, a także oddziałują korzystnie na metabolizm glukozy i białek w wątrobie. Stymulują także pracę jelit, zatem korzystnie wpływają na przemianę materii. Wywierają pozytywny wpływ na układ odpornościowy.

CZYM JEST SYNBIOTYK?

Synbiotyk to probiotyk z prebiotykiem w formie jednego preparatu. Połączenia ich i stosowanie razem wykazuje tzw. synergistyczne działanie, w celu utrzymania lub odbudowy prawidłowej mikrobioty jelit. Pojęcie to zwykle stosowane jest w odniesieniu do produktów farmaceutycznych, czy suplementów diety. Chociaż oczywiście zestawienia probiotyków i prebiotyków można również dokonać z określonych produktów żywnościowych. Jednak to synbiotyki skupiają w jednym preparacie funkcje probiotyków i prebiotyków. W synbiotyku substancja prebiotyczna wspomaga składnik probiotyczny, zatem oba składniki wzmacniają swoje dobroczynne działanie. Przyjmowanie synbiotyków ma przede wszystkim związek z pożytecznymi właściwościami probiotyków, ale również z korzystnym działaniem samych prebiotyków.

CZYM JEST POSTBIOTYK?

Postbiotyki to preparat nieożywionych mikroorganizmów i/lub ich składników i są one metabolitami bakterii probiotycznych. Wraz z probiotykami i prebiotykami są one fundamentem zdrowego mikrobiomu jelitowego i substancjami odżywczymi dla bakterii jelitowych. Przypisuje się im dobroczynny wpływ na odporność i układ trawienny, redukcję stanów zapalnych oraz poprawę samopoczucia. Ponadto, mogą mieć działania: przeciwdziałające otyłości, zapobiegające nadciśnieniu tętniczemu, antyoksydacyjne przeciwdrobnoustrojowe. Jednakże, wszystkie ich dobroczynne działania nie są do końca znane. 

Na co zwracać uwagę:

• Czy producent gwarantuje do końca daty ważności określoną, minimalną ilość żywych bakterii w produkcji
• Czy wszystkie szczepy są dokładnie określone – konkretne nazwy i oznaczenia szczepu, np.: Lactobacillus rhamnosus R0011, Lactobacillus helveticus R0052
• Czy jest wymagane przechowywanie w niskiej temperaturze (lodówce) - niska temperatura jest czynnikiem który wydłuża przeżywalność bakterii
• Czy produkt oparty na zestawie mikroorganizmów które zostały przebadane w badaniach klinicznych (w zakresie składu ilościowego i jakościowego)
• Czy produkt jest świeży - im świeższy probiotyk, tym lepiej; im starszy preparat tym ma mniej stabilnych kultur bakteryjnych.

„BIOTYKI” A OŚWIADCZENIA ZDROWOTNE

W przypadku producentów, którzy chcą wprowadzić produkty zawierające pro-, pre-, syn- i postbiotyki największym wyzwaniem może być kwestia ich właściwej kwalifikacji, oznaczenia oraz wskazania ich działania. W przypadku zaklasyfikowania produktu do kategorii suplementów diety, szczególnie należy uważać na stosowanie tzw. oświadczeń zdrowotnych. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, termin oświadczenie zdrowotne oznacza każde “oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem”.

Dodatkowo istotny jest dokument pt. Wskazówki Dotyczące Wdrażania Rozporządzenia Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z Dnia 20 Grudnia 2006 Roku w Sprawie Oświadczeń Żywieniowych i Zdrowotnych Dotyczących Żywności Wnioski Stałego Komitetu Ds. Łańcucha z 14 grudnia 2007 r. Wskazano w nim, że jeśli produkt zostanie oznaczony/opisany jako probiotyk bądź prebiotyk, to jest to w rzeczywistości użycie jednocześnie oświadczenia zdrowotnego, bowiem w takiej sytuacji opis ten daje do zrozumienia, że produkt ma korzystny wpływ na zdrowie. Wspomniany dokument nie jest aktem prawnym i nie stanowi źródła prawa. Wydaje się, że stanowisko Komitetu jest daleko idącą niekorzystną interpretacją, z którą nie zgadza się wiele Państw Członkowskich UE. Skoro nie ma legalnej definicji „prebiotyku” czy „probiotyku”, to jednoznaczne stwierdzenie, że sama nazwa generyczna jest równoważna oświadczeniu zdrowotnemu może być na wyrost.

Zawsze jednak należy mieć na uwadze, wskazanie w Rozporządzeniu (WE) nr 1924/2006, które mówi, że głównym aspektem branym pod uwagę przy stosowaniu oświadczeń zdrowotnych powinno być potwierdzenie naukowe, a podmioty działające na rynku spożywczym, stosując takie oświadczenia, powinny je uzasadnić. Nie może ono stanowić stanowi zachęty lub przyzwolenie dla nadmiernego spożycia jakiejkolwiek żywności, lub jeżeli dyskredytuje dobre praktyki żywieniowe.

Jeśli uważasz, że może mieć to wpływ na Twój biznes, zapraszamy do kontaktu: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub +48 532 990 560.

Źródła:

1. Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności
2. Wskazówki Dotyczące Wdrażania Rozporządzenia Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady Z Dnia 20 Grudnia 2006 Roku W Sprawie Oświadczeń Żywieniowych i Zdrowotnych Dotyczących Żywności Wnioski Stałego Komitetu ds. Łańcucha Żywnościowego I Zdrowia Zwierząt z 14 Grudnia 2007