Niacyna, znana również jako witamina B3 lub niacynamid, jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla organizmu. Pełni wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka i ma szerokie zastosowanie w medycynie. W żywności została dopuszczona nowa forma chemiczna - chlorek rybozydu nikotynamidu.

Jakie działanie ma niacyna dla organizmu?

Działanie niacyny można podzielić na kilka aspektów:

1. Metabolizm energetyczny: Niacyna odgrywa kluczową rolę w metabolizmie energetycznym organizmu. Jest niezbędna do przekształcenia składników odżywczych, takich jak węglowodany, tłuszcze i białka, w energię, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek.
2. Produkcja enzymów: Niacyna jest niezbędna do produkcji wielu enzymów, które są niezbędne do przeprowadzania reakcji chemicznych w organizmie. Enzymy te są odpowiedzialne za wiele ważnych procesów metabolicznych, takich jak synteza DNA, regulacja hormonów i detoksykacja organizmu.
3. Utlenianie i redukcja: Niacyna pełni również istotną rolę w utlenianiu i redukcji. Jest składnikiem dwóch koenzymów, NAD+ (nikotynoamidoadeninodinukleotyd) i NADP+ (nikotynoamidoadeninodinukleotyd fosforanowy), które są zaangażowane w wiele reakcji w organizmie. Te reakcje są kluczowe dla produkcji energii, biosyntezy związków chemicznych i utrzymania zdrowia komórek.
4. Regulacja poziomu cholesterolu: Niacyna ma zdolność do podnoszenia poziomu lipoprotein o dużej gęstości (HDL), które są często określane jako "dobry" cholesterol, oraz obniżania poziomu lipoprotein o małej gęstości (LDL), które są nazywane "złym" cholesterolem. To właściwość niacyny przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
5. Rozszerzanie naczyń krwionośnych: Niacyna ma zdolność do rozszerzania naczyń krwionośnych (wazodylatacji). Działa poprzez zwiększenie produkcji tlenku azotu (NO), który rozluźnia mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, prowadząc do ich rozszerzenia. To działanie może być wykorzystane w leczeniu niektórych zaburzeń układu krążenia, takich jak miażdżyca.

Formy chemiczne niacyny

Niacyna występuje w różnych formach chemicznych, z których najważniejsze to:

• Kwas nikotynowy (niacyna): Jest to forma niacyny, która występuje naturalnie w żywności. Jest również dostępna jako suplement. Kwas nikotynowy może powodować zaczerwienienie skóry (tzw. "uderzenie niacynowe"), które jest spowodowane rozszerzeniem naczyń krwionośnych.
• Niacynamid (nikotynamid): Jest to inna forma niacyny, która również występuje naturalnie w żywności. Niacynamid jest łagodniejszy dla skóry niż kwas nikotynowy i nie powoduje typowych "uderzeń niacynowych". Jest często stosowany w suplementach, kosmetykach i kremach do pielęgnacji skóry.
• Nikotynamid adenin dinukleotyd (NAD) i nikotynamid adenin dinukleotyd fosforanowy (NADP): Są to aktywne formy niacyny, które pełnią kluczową rolę w reakcjach metabolicznych. Są one zaangażowane w przekazywanie energii i redoksydacji w organizmie.

Chlorek rybozydu nikotynamidu w suplementach diety

Rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2020/16 2 zezwolono na wprowadzenie na rynek chlorku rybozydu nikotynamidu jako nowej żywności dla dorosłych do stosowania w suplementach żywnościowych zgodnie z definicją w art. 2 dyrektywy 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

Chlorek rybozydu nikotynamidu w żywności

Ponieważ pierwotne zezwolenie na stosowanie tej substancji jako nowej żywności określone w rozporządzeniu wykonawczym (UE) 2020/16 dotyczyło wyłącznie suplementów diety (suplementów żywnościowych), substancję tę rozporządzeniem Komisji (UE) 2021/418 włączono do wykazu zawartego w załączniku II do dyrektywy 2002/46/WE. W następstwie wniosku o rozszerzenie zastosowania chlorku rybozydu nikotynamidu jako nowej żywności, tak aby uwzględnić również stosowanie chlorku rybozydu nikotynamidu do celów odżywczych jako źródło niacyny, w szczególności w środkach spożywczych zastępujących posiłek, do kontroli masy ciała, Komisja zwróciła się do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności ("Urząd") o wydanie opinii na temat takiego rozszerzenia zastosowania zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 5 oraz, po uzyskaniu wyniku tej oceny, o ocenę, w kontekście rozporządzenia (WE) nr 1925/2006, bezpieczeństwa i biodostępności tej substancji w przypadku jej dodania do danej żywności.

W dniu 14 września 2021 r. Urząd przyjął opinię naukową w sprawie rozszerzenia zastosowania chlorku rybozydu nikotynamidu jako nowej żywności. Z opinii tej wynika, że stosowanie chlorku rybozydu nikotynamidu w żywności nie budzi obaw w zakresie bezpieczeństwa jako źródło niacyny, o ile spełnione są określone warunki. Warunki te określono w zezwoleniu na tę substancję rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2022/1160.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 do żywności można dodawać tylko witaminy lub składniki mineralne określone w wykazie zawartym w załączniku I, w formach wymienionych w załączniku II do tego aktu. Na podstawie pozytywnej opinii Urzędu oraz zezwolenia na stosowanie chlorku rybozydu nikotynamidu jako nowej żywności zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym (UE) 2022/1160 do załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 włączono chlorek rybozydu nikotynamidu jako formę niacyny.

Źródło: ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2023/1065 z dnia 1 czerwca 2023 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1925/2006 w odniesieniu do chlorku rybozydu nikotynamidu dodawanego do żywności