Implementacja tzw. Dyrektywy Omnibus do polskich regulacji powoduje, że w ustawie o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych, zostanie dodana nowa nieuczciwa praktyka rynkowa. Będzie ona dotyczyć wprowadzania do obrotu towarów o tzw. „podwójnej jakości”.

Implementacja tzw. Dyrektywy Omnibus – co się zmieni?

Zasadniczym powodem podjęcia prac nad zmianami w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, oraz niektórych innych ustaw, w tym ustawy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych, jest zobowiązanie państw członkowskich do implementacji postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania iunowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (zwana dalej: „dyrektywą Omnibus” albo „dyrektywą 2019/2161”).

Do najważniejszych zidentyfikowanych problemów dotyczących konsumenta, których rozwiązanie jest podejmowane w ramach omawiajej implementacji, należą przede wszystkim:

• brak przejrzystości usług i ofert proponowanych konsumentom korzystającym z internetowych platform handlowych. Obecnie konsument korzystający z internetowej platformy handlowej otrzymuje różnorodne oferty od dostawców zewnętrznych sprzedających na danej internetowej platformie handlowej, jak również oferty od samej internetowej platformy handlowej. Konsumenci nie zawsze wiedzą, w jaki sposób ustalono ranking ofert prezentowanych im na internetowej platformie handlowej, ani z kim zawierają umowę (z samą platformą czy sprzedawcą zewnętrznym, czy z przedsiębiorcą, czy innym konsumentem). Konsumenci mogą pozostawać w błędnym przekonaniu, że mają do czynienia z przedsiębiorcami, a tym samym, że korzystają z praw przysługujących konsumentom;
• niedostateczne dopasowanie instrumentów ochrony konsumenta do dynamicznie rozwijających się usług cyfrowych z uwzględnieniem „bezpłatnych” usług cyfrowych, tj. usług świadczonych w zamian za dane osobowe, a nie za zapłatę ceny w pieniądzu;
• brak precyzyjnych wytycznych dotyczących postępowania organów ochrony konsumenta w odniesieniu do produktów o podwójnej jakości.

Czym są towary o podwójnej jakości?

Towary o podwójnej jakości co do zasady dotyczą identycznych produktów, które są wprowadzane w różnych państwach członkowskich, pod tą samą marką, ale istotnie różniące się składem lub właściwościami.

Konsumenci z wielu krajów UE skarżyli się do Komisji Europejskiej, że skład niektórych produktów, takich jak np. napoje bezalkoholowe, kawa czy paluszki rybne, różni się w ich kraju pochodzenia w porównaniu z produktami sprzedawanymi pod tą samą marką i w takim samym lub bardzo podobnym opakowaniu w innych państwach członkowskich.

Testy porównawcze wykazały, że na rynku UE istnieją produkty, które są prezentowane konsumentom w ten sam sposób, ale mają na przykład w niektórych państwach członkowskich inną zawartość mięsa lub ryb, większą zawartość tłuszczu lub inny rodzaj substancji słodzącej niż w innych.

Zgodnie z prawem UE i zasadami jednolitego rynku przedsiębiorcy mają swobodę wprowadzania różnych produktów na różne rynki. Konsumenci nie mogą być jednak wprowadzani w błąd tym, że różne produkty przedstawiane są im jako identyczne, a nie ma do tego uzasadnionych i obiektywnych powodów.

Nowy przepis w ramach nowego ładu dla konsumentów dotyczący podwójnej jakości wyjaśnia, że wprowadzanie w błąd konsumentów w odniesieniu do składu produktu, po przeprowadzeniu indywidualnej oceny przez właściwe organy, może być uznane za nieuczciwą praktykę handlową zakazaną przez prawo UE.

Jednocześnie nowy przepis uznaje, że przedsiębiorcy mogą dostosowywać towary tej samej marki do różnych rynków geograficznych z uwagi na uzasadnione i obiektywne czynniki

Nowa nieuczciwa praktyka rynkowa – wprowadzanie w błąd poprzez wprowadzanie na rynek produktów o podwójnej jakości

Zgodnie z uchwaloną ustawą o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw, w ustawie o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych, zostanie dodana nowa nieuczciwa praktyka rynkowa. Będzie ona dotyczyć wprowadzania do obrotu towarów o tzw. „podwójnej jakości”.

Wprowadzającym w błąd działaniem będzie w szczególności: „każdy rodzaj wprowadzenia na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim towaru jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, mimo że towar ten w sposób istotny różni się składem lub właściwościami, chyba że przemawiają za tym uzasadnione i obiektywne czynniki”.

Norma ma na celu ułatwienie stosowania obowiązujących przepisów przez wyraźne określenie ww. praktyki (dotychczas nie była ona wprost sformułowana w przepisach).

Indywidualna ocena powinna brać pod uwagę:

• prawo przedsiębiorcy do dostosowania towarów tej samej marki do różnych rynków geograficznych z uwagi na uzasadnione i obiektywne czynniki, takie jak prawo krajowe, dostępność lub sezonowość surowców lub dobrowolne strategie mające na celu poprawę dostępu do zdrowej i bogatej w składniki odżywcze żywności;
• prawo przedsiębiorcy do oferowania towarów tej samej marki w opakowaniach o różnej wadze lub rozmiarze na różnych rynkach geograficznych;
• ponadto ocena organu powinna obejmować, czy zróżnicowanie towaru jest łatwe do zauważenia przez konsumentów, biorąc pod uwagę dostępność i adekwatność informacji.

Norma znajduje zastosowanie do towarów, które nie są osobno zdefiniowane w ustawie, natomiast są elementem definicji produktu.

Jakie roszczenia przysługują konsumentom z tytułu nieuczciwych praktyk rynkowych?

Przypomnijmy, że roszczenia przysługujące konsumentom z tytułu nieuczciwych praktyk rynkowych są dochodzone na drodze cywilnej.

Zgodnie z art. 12 ustawy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych, w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

• zaniechania tej praktyki; usunięcia skutków tej praktyki;
• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
• naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu;
• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

Jednocześnie, to przedsiębiorca musi udowodnić, że dana praktyka – np. wprowadzanie na rynek towarów tej samej marki w opakowaniach o różnej wadze lub rozmiarze na różnych rynkach geograficznych jest obiektywnie uzasadnione.