Temat planowanych ograniczeń w udzielaniu rabatów budzi emocje, nie tylko wśród prawników, ale i u przedsiębiorców.
W poniższym, już piątym, artykule naszego cyklu „Przewaga kontraktowa pod lupą” przyjrzymy się bliżej kwestii zapowiadanych zmian w rabatach w obrocie produktami rolno-spożywczymi.
Rabaty w relacjach handlowych
Rabaty, to częsta praktyka wykorzystywana w relacjach handlowych w sektorze rolno-spożywczym i służy do dokonywania rozliczeń pomiędzy kontrahentami. Powszechnie stosowane są w relacjach pomiędzy dostawcami produktów rolno-spożywczych z sieciami handlowymi, co powoduje, iż ci pierwsi ponoszą z tego tytułu określone koszty.
Do niedawna, rabaty jako takie bardzo rzadko pojawiały się w przestrzeni dyskusji na gruncie prawnym. Pojawiły się one wraz ze znaczącym wzrostem zainteresowania praktykami udzielania rabatów przez duże sieci handlowe oraz w dalszej kolejności – wraz z kolejnymi wszczynanymi postępowaniami zarzucającymi nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej.
W związku z powyższym, kwestia rabatów również została uwzględniona w projekcie znowelizowanej Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.
Jakie rabaty występują na rynku?
Na rynku rolno-spożywczym możemy zaobserwować różne rodzaje rabatów. Najczęściej stosowane dzielimy na:
- rabaty ilościowe (tzw. upfront) - udzielane przez dostawcę za nabycie określonych ilości towarów. Progi i wysokość rabatu są zapisane w umowie i udzielane od razu na fakturze.
- rabaty retroaktywne (tzw. retrorabaty) - udzielane po zakończeniu okresu rozliczeniowego najczęściej w formie noty obciążeniowej, w przypadku przekroczenia określonego poziomu sprzedaży. Charakteryzują je różne progi i wysokości rabatów, które zapisane są w umowie, a rozliczane kwartalnie. rabaty serwisowe – udzielane za wykonanie określonego rodzaju usługi na rzecz dostawcy (ekspozycyjne, promocyjne, merchandisingowe, itp)
- rabaty extra, rabaty targetowe - dodatkowo negocjowany rabat, zwłaszcza w przypadku uzyskania wysokiego obrotu. Zwykle jest przydzielany i podpisywany w formie aneksu do umowy.
Jak było dotychczas?
Ciągle obowiązująca Ustawa z 15 grudnia 2016 r. o nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej nie porusza wprost kwestii rabatowych. W przykładowym katalogu naruszeń, polityka rabatowa nie została uwzględniona, a pomocnym przy ocenie, czy dany rabat stanowi naruszenie, jest ogólna definicja wykorzystywania przewagi kontraktowej – czyli, czy dana praktyka jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i czy zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. W kontekście oceny rabatów Prezes UOKiK korzystał z dorobku orzeczniczego w sprawie tzw. opłat półkowych.
Niedozwolone rabaty
W projekcie nowelizowanej ustawy listę zakazanych praktyk wymienionych w dyrektywie 2019/633, rozszerzono o zakazaną praktykę polegającą na nieuzasadnionym obniżaniu należności z tytułu dostawy produktów rolnych i spożywczych po jej przyjęciu przez nabywcę w całości lub umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu (art. 8 ust.1 pkt 4 projektowanej ustawy).
Jest to tak zwana klauzula czarna, czyli taka praktyka jest bezwzględnie zakazana. Brzmienie wyżej wskazanego przepisu wywołało emocje podczas konsultacji publicznych, bowiem pojawiały się wątpliwości, odnośnie do tego, czy tak sformułowany zapis nie blokuje wszelkich rabatów retroaktywnych. Jednakże, jak wskazało Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zakaz dotyczyć będzie jedynie sytuacji, w których żądanie rabatu nie będzie uzasadnione. Dodatkowo wyjaśniono, że w których cena nie jest od początku znana dostawcy, a kontrahent posiadający przewagę kontraktową nagle wystosowuje żądanie udzielenia rabatu pod koniec okresu rozliczeniowego.
Rabaty dozwolone, ale pod warunkami
Kwestia rabatów została uwzględniona także w katalogu praktyk warunkowych (tzw. szarych), czyli takich, które zakładają warunkowe dopuszczenie ich stosowania, jeśli:
- zostaną wpisane do umowy,
- są uznane przez strony za dozwolone,
- wyraźnie wskazano, że nie stanowią naruszenia.
Z listy 6 praktyk względnie zakazanych z pewnością warto spojrzeć na:
- rabaty promocyjne – polegające na żądaniu przez nabywcę od dostawcy zapłaty za reklamowanie produktów rolnych lub spożywczych przez nabywcę (art. 8 ust. 1 pkt. 13).
- rabaty reklamowe/marketingowe – polegające na żądaniu przez nabywcę od dostawcy zapłaty za prowadzenie przez nabywcę marketingu produktów rolnych lub spożywczych (art. 8 ust. 1 pkt. 14) oraz ponoszenia opłat za czynności wykonywane przez pracowników zajmujących się urządzeniem lokalu wykorzystywanego do sprzedaży produktów rolnych lub spożywczych dostawcy (art. 8 ust. 1 pkt. 15)
Jakie zapisy powinny znaleźć się w umowie promocyjnej?
Projektodawca wskazuje na wymóg, aby umowa w zakresie była zawarta przed przewidywanym terminem promocji i aby zawierała postanowienia określające termin rozpoczęcia promocji, czas jej trwania i ilość produktów rolnych lub spożywczych, które będą objęte promocją.
Rabaty – cel na 2021 r.
Niewątpliwie, polityka rabatowa to zagadnienie, z którym UOKiK postanowił się zmierzyć w ramach tzw. „akcji rabaty”. Akcja ta została wskazana przez Prezesa UOKiK jako priorytet na 2021 r. Przypominamy, że 21 kwietnia br. UOKiK poinformował, że w ostatnim czasie wnikliwie sprawdził rabaty uzyskiwane przez duże sieci handlowe od dostawców produktów rolno-spożywczych.
Efektem tych działań jest opracowany raport, o którym szerzej pisaliśmy tutaj: (link) Nasz cykl „Przewaga kontraktowa pod lupą”.
W kolejnych artykułach przyjrzymy się kolejnym istotnym aspektom nowelizacji Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, która będzie obowiązywać najpóźniej od 1 listopada br. Zachęcamy również do zapoznania się z innymi publikacjami serii „Przewaga kontraktowa pod lupą”:
W kolejnych artykułach będziemy szerzej omawiali między innymi:
- W jakich sytuacjach będzie interweniował Prezes UOKiK?
- Jakie są priorytety UOKiK w zakresie przewagi kontraktowej?
- Jak będą wymierzane kary z tytułu naruszenia przewagi kontraktowej?
- ..... i wiele więcej! Zapraszamy do lektury!
Autorka: Oliwia Gatz
