Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która jest obecnie w toku konsultacji publicznych, wynika z potrzeby implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1 z 11 grudnia 2018 r. (tzw. Dyrektywa ECN+) mającej na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich dodatkowych uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego.
Już w 2004 r. Rozporządzeniem 1/2003 Unia Europejska zdecydowała się utworzyć scentralizowany system ochrony konkurencji i w istotny sposób zreformowała zasady stosowania reguł konkurencji określonych w art. 101 i 102 TFUE. Dyrektywa ECN+, zwana dyrektywą antymonopolową, stanowi niejako kontynuację i konkretyzację tych działań.
Cele Dyrektywy ECN+, zarówno na szczeblu europejskim, jak i na rynkach krajowych, to:
- harmonizacja kompetencji krajowych urzędów ochrony konkurencji,
- wzmocnienie roli organów ds. konkurencji,
- zagwarantowanie im instrumentów oraz środków, które umożliwią efektywne wykrywanie i egzekwowanie naruszeń prawa antymonopolowego.
Istotne zmiany mogą dotyczyć łagodzenia kar w ramach programu leniency. Jedną z nich ma być wyłączenie lub złagodzenie odpowiedzialności dla osób fizycznych działających na rzecz przedsiębiorców, który skorzystali z powyższego programu. Planowane są również zmiany dotyczące przeszukań i sposobów nakładania kar pieniężnych.
Przewidywane są sankcje dla przedsiębiorców, którzy nie będą współpracować z Prezesem UOKiK na etapie gromadzenia materiału dowodowego bądź przekazują błędne informacje oraz dopuszczają się naruszeń w związku z przeszukaniem i kontrolą. Przykładowo, po planowanej zmianie ustawy, za powyższe uchybienia spodziewana jest kara do 3% obrotu w roku poprzedzającym wydanie decyzji.
Jednym z najszerzej komentowanych celów Dyrektywy ECN+ jest przewidywane wzmocnienie niezależności osób pełniących funkcję organów antymonopolowych, w związku z którą planowane jest wprowadzenie kadencyjności Prezesa UOKiK, który będzie wybierany na okres pięciu lat. Zatem, Dyrektywą ECN+, a w ślad za nią nowelizacja ustawy, zostaną objęte następujące obszary:
- Prawa podstawowe - zapewnienie większej efektywności organom ochrony konkurencji, które stosują art. 101 lub 102 TFUE.
- Niezależność i zasoby – przewidywane zmiany zarówno w zakresie dookreślenia kryteriów powołania i odwołania, jak i samego sposobu piastowania poszczególnych funkcji.
- Uprawnienia – przykładowo upoważnienie do przeprowadzania niezapowiedzianych kontroli oraz przeszukiwania innych pomieszczeń niż lokale przedsiębiorstwa np. lokali mieszkalnych.
- Grzywny i okresowe kary pieniężne – Mogą one grozić między innymi za każdy dzień zwłoki w wykonaniu decyzji Prezesa UOKiK lub związanych z nimi wyroków sądowych. Wedle projektu nowelizacji ustawy mają one wynosić do 5% dziennego obrotu przedsiębiorcy w roku poprzedzającym ich nałożenie.
- Program leniency – wspomniane wyżej wyłączenie lub złagodzenie odpowiedzialności karnej dla osób fizycznych, które skorzystały z tego programu.
- Wzajemna pomoc – na przykład wsparcie Prezesa UOKiK w trakcie prowadzonych postepowań przez organy antymonopolowe innych państw członkowskich UE.
- Terminy przedawnienia – uszczegółowienie przepisów dotyczących terminów przedawnienia w przypadku nałożenia kar i okresowych kar pieniężnych.
2 marca 2021 r. odbyła się Konferencja organizowana jest przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) oraz Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych (CARS). Tematem spotkania były rozważania dotyczące sposobu i zakresu implementacji do prawa krajowego przepisów wspomnianej Dyrektywy ECN+. Szeroko przedstawione zostały te obszary, które wymagają regulacji i konkretyzacji w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów.
W panelu dyskusyjnym uczestniczyli prelegenci zarówno z ramienia UOKiK, praktycy, a także przedstawiciele nauki oraz związków przedsiębiorców.
Zdecydowanie, najgłośniej wybrzmiała potrzeba doprecyzowania przepisów gwarantujących UOKiK budżet, który byłby adekwatny do realizacji celów Dyrektywy ECN+. Co więcej, została zgłoszona konieczność wprowadzenia do nowelizacji ustawy przepisów zapewniających zwiększenie eksperckiego charakteru organu i wynagrodzenia pracowników. Pojawiły się wątpliwości odnośnie faktycznej niezależności organów i Prezesa UOKiK, która jest jedną z kluczowych założeń dyrektywy antymonopolowej.
Podsumowując, głównym założeniem planowanej nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i implementacji do polskiego prawa przepisów Dyrektywy ECN+ jest zapewnienie organom antymonopolowym bardziej skutecznych narzędzi do egzekwowania reguł konkurencji. Przewidywana poprawa i zwiększenie efektywności obszarów unijnej regulacji niewątpliwie wymagają dostosowania i doprecyzowania przepisów w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Jak zostało wielokrotnie podkreślane podczas konferencji organizowanej przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych, projekt nowelizacji ustawy to „żywy organizm”, którego kształt nadal jest formowany.
Będziemy bacznie przyglądać się planowanym zmianom, a o najbardziej aktualnych modyfikacjach projektu nowelizacji ustawy będziemy informowali na bieżąco.
Autorka: Oliwia Gatz
