Suplementy diety – jedna reklama, dwie możliwe kary

Rynek suplementów diety rośnie z roku na rok, a ich producenci prześcigają się w reklamowaniu swoich produktów. Należy jednak pamiętać, że mimo iż suplementy diety często są dostępne w aptece, to jednak są produktami żywnościowymi, a nie produktami leczniczymi. Ma to niebagatelne znaczenie w zakresie reklamy tych specyfików. Błędne oznakowanie suplementów diety – również w reklamie, może skutkować nałożeniem przynajmniej kar administracyjnych na przynajmniej dwóch podstawach.

Suplement diety

Dla przypomnienia - suplementem diety jest środek spożywczy:

• którego celem jest uzupełnienie normalnej diety;
• będący skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych;
• wprowadzany do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek i w innych podobnych postaciach, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych;
• z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego.

Efekt fizjologiczny w przypadku suplementów diety

To właśnie sformułowanie „inny efekt fizjologiczny” jest najczęstszym problemem dla przedsiębiorców – producentów suplementów diety. Efekt fizjologiczny, w przypadku suplementu diety należy rozumieć jako optymalizację prawidłowych, fizjologicznych funkcji organizmu:

• utrzymanie,
• wspomaganie, 
• optymalizowanie,

a nie przywracanie, odbudowę, zapobieganie, czy też modyfikację funkcji fizjologicznych, które są właściwe dla produktu leczniczego.

W konsekwencji, prezentacja i reklama suplementów diety, zawierająca również oświadczenia zdrowotne, nie może sugerować konsumentowi, że suplementacja środków spożywczych zapobiegnie problemom zdrowotnym, czy wręcz będzie miała właściwości lecznicze. Istotne jest, aby prezentacja i reklama suplementu diety podawała konsumentom rzetelną informację, zawierającą niezbędne dane wynikające z funkcji i przeznaczenia produktu, uwzględniając, że suplementy diety są przeznaczone dla osób zdrowych i mają na celu utrzymać bądź zachować podstawowe funkcje fizjologiczne organizmu, a nie zapobiegać chorobom bądź też je leczyć. W celu przywrócenia, odzyskania, odbudowy, zapobiegania czy też modyfikacji funkcji właściwego stanu zdrowia (w tym funkcji fizjologicznych) stosuje się produkty lecznicze.

Stan homeostazy ważny dla suplementów diety

Kolejny mało znany, ale istotny dla producentów suplementów diety termin - stan homeostazy, występujący u człowieka i charakteryzuje się pozostawaniem wszystkich parametrów życiowych w normach, określonych dla osoby zdrowej.

Właśnie w takim stanie ustawodawca przewiduje - zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 39 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia - użycie suplementu diety, który jest uzupełnieniem normalnej diety, będącym skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. 

Nieprawidłowym jest stosowanie suplementów diety, gdy celem, który konsument pragnie osiągnąć nabywając dany środek spożywczy, jest przywrócenie prawidłowych funkcji organizmu. Przywrócenie czy odbudowywanie prawidłowych funkcji fizjologicznych (czyli takich, w której stan homeostazy jest zaburzony) jest działaniem produktów leczniczych, a nie środków spożywczych. 

Słowa klucze dla reklamy suplementów diety

Język polski dostarcza szerokich możliwości słowotwórczych w zakresie opisywania optymalizacyjnych działań fizjologicznych. Wachlarz ten jest jednak dużo węższy niż w przypadku opisania działań leczniczych, na co należy zwracać uwagę. Często niewielka zmiana w słowie, potocznie rozumianym jako synonim może przesądzić o tym, czy dany produkt zostanie zakwestionowany i uznany przez organy lub sądy jako wprowadzający w błąd lub używający niedozwolonych oświadczeń zdrowotnych. A co za tym idzie zostanie wymierzona (zasadniczo obligatoryjnie) kara finansowa.

Poniżej wskazujemy listę najczęściej stosowanych wyrażeń używanych w budowaniu przekazu marketingowego, zasadniczo dozwolonego dla poszczególnych grup produktów: suplementów diety i produktów leczniczych. Każdorazowe zastosowanie powinno być jednak poprzedzone odpowiednią analizą prawną.

Sankcje administracyjne za naruszenie przepisów dot. reklamy suplementów diety

Niewłaściwe znakowanie lub reklamowanie suplementów diety może być zakwestionowane przez organy inspekcji sanitarnej przynajmniej na poniższych dwóch podstawach prawnych:

1. kara pieniężna za nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji, określonych w art. 52a ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia – maksymalnie do 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający;
2. kara pieniężna za nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych określonych w przepisach rozporządzenia nr 1169/2022 – maksymalnie do 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający.

Kara pieniężna za nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych, w tym w zakresie prezentacji, reklamy i promocji, określonych w art. 52a ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia

Ustalenie zasad odnoszących się do wszystkich oświadczeń dotyczących żywności ma na celu zapewnienie konsumentom wysokiego poziomu ochrony zdrowia, dostarczenie wiedzy niezbędnej do dokonania wyboru z pełną świadomością faktów, jak również stworzenie w branży spożywczej równych warunków konkurencji. Żywność, która jest promowana przy pomocy oświadczeń żywieniowych lub zdrowotnych może być postrzegana przez konsumentów jako towar o korzystniejszych właściwościach odżywczych, fizjologicznych lub zdrowotnych niż produkty analogiczne, co może skłonić odbiorców wyrobu do podejmowania decyzji, które wpłyną bezpośrednio na całkowitą ilość spożywanych przez niech poszczególnych składników odżywczych lub innych substancji w sposób, który jest niezgodny z zaleceniami naukowymi.

Stosowanie nieautoryzowanych oświadczeń zdrowotnych w reklamie i prezentacji środków spożywczych jest niedozwolone, a w trakcie postępowania kontrolnego organy mogą uznać takie działanie za znacząco szkodliwe. O oświadczeniach zdrowotnych pisaliśmy w artykule „Oświadczenia zdrowotne w reklamie żywności”.

Jest to szczególnie istotne w stosunku do grupy żywności, jaką są suplementy diety, które z punktu widzenia konsumenta postrzegane są jako ważne w utrzymaniu prawidłowego stanu zdrowia i kondycji organizmu. Stosowanie suplementów diety powinno być bezpieczne dla konsumentów, a ich wybór świadomy i oparty na rzetelnych informacjach.

Kara pieniężna za nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania środków spożywczych określonych w przepisach rozporządzenia nr 1169/2022 

Podstawą tej kary pieniężnej może być zamieszczenie w reklamie i prezentacji suplementów diety oświadczenia zdrowotnego, które nie spełnia wymagań ogólnych, określonych w rozporządzeniu nr 1924/2006 lub w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r., ustanawiającym wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.

Całokształt uregulowań prawnych zawartych w rozporządzeniu nr 1169/2011 ma na celu zapewnienie ochrony konsumentów. Realizowane jest to m.in. poprzez nakazanie przedstawiania prawdziwych informacji na temat żywności w sposób jasny i łatwy do zrozumienia przez przeciętnego konsumenta. Prezentacja i reklama suplementów diety powinny podawać konsumentom rzetelną informację, mając na uwadze fakt, że są one przeznaczone dla osób zdrowych i celem ich stosowania jest uzupełnienia diety, czy utrzymanie podstawowych funkcji fizjologicznych organizmu, a nie zapobieganie chorobom lub ich leczenie. 

Reklama i prezentacja środków spożywczych, która wprowadza konsumentów w błąd działa na ich szkodę. Naruszenie przepisów, które mają na celu ochronę konsumenta należą do jednych z cięższych przewinień w zakresie prawa żywnościowego. Jeśli używane oświadczenia odwołują się wprost do właściwości zapobiegania lub leczenia chorób lub są nieautoryzowanymi oświadczeniami zdrowotnymi, to godzą w zasadę rzetelnego informowania na temat żywności. 

Komentarz

Obecnie przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej wynosi ok. 5.662 zł. Po przeliczeniu tej kwoty razy 30, maksymalny wymiar kary za jedno naruszenie mógłby wynosić 169.860 zł. 

Dodatkowo konieczność zmiany etykiet czy niejednokrotnie obowiązek wycofania produktu z rynku nie tylko zwiększają ostateczny koszt wadliwego oznakowania, ale również wpływają na wizerunek i reputację przedsiębiorcy.

Suplementy diety są produktami, które bardzo kuszą aby wychwalać ich prozdrowotne właściwości. Kreatywność marketingowa powinna jednak zawsze iść w parze z wymaganiami prawnymi dla produktów, które zasadniczo są „jedynie” żywnością. 

Aby upewnić się co do poprawności, producenci zainteresowani wprowadzeniem nowej reklamy lub nowego suplementu diety powinni zweryfikować zawczasu projekty komunikacji marketingowej z ekspertami w tej dziedzinie.

Źródła:

1. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 Tekst mający znaczenie dla EOG
3. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci Tekst mający znaczenie dla EOG
4. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2017 r., II OSK 1987/15
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2020r., VII Sa/Wa 1062/20