Branża spożywcza jest jedną z najszybciej rozwijających się branż na rynku. Producenci aktywnie poszukują nowych rozwiązań, aby sprostać oczekiwaniom swoich klientów. Starają się też wciąż ich zaskakiwać.
Na stołach konsumentów cały czas pojawiają się nowe rodzaje żywności. Rosnąca globalizacja, zróżnicowanie etniczne i poszukiwanie nowych źródeł składników odżywczych to kluczowe czynniki, które powodują, że rynek spożywczy wciąż ewoluuje. Od kilku lat powszechnym trendem jest wprowadzanie na rynek tak zwanej nowej żywności (z ang. novel food).
Czym właściwie jest „nowa żywność”?
Pojęcie „nowej żywności” nie jest w rzeczywistości takie nowe. Na przestrzeni wieków ze wszystkich zakątków ziemi do Europy trafiały nowe rodzaje i nieznane składniki żywności. Zmieniały się też sposoby jej wytwarzania.
Banany, pomidory, makarony, owoce tropikalne czy szeroka gama przypraw – wszystko to pierwotnie trafiło do Europy jako nowa żywność. Do tej grupy zaliczamy aktualnie na przykład:
- nasiona chia;
- żywność na bazie alg;
- czy owoce baobabu.
Nowe technologie w dziedzinie procesów produkcji żywności obecnie również mogą mieć wpływ na jej bezpieczeństwo.
Regulacje unijne
Prawodawca unijny zdecydował o uregulowaniu w formie Rozporządzenia warunków wprowadzania do obrotu nowej żywności. Zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 2 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie nowej żywności, „nowa żywność” oznacza żywność, której nie stosowano w znacznym stopniu w Unii Europejskiej do spożycia przez ludzi przed dniem 15 maja 1997 r. Nie ma przy tym znaczenia data przystąpienia danego państwa członkowskiego do UE.
Za novel food może być uznawana między innymi żywność:
- innowacyjna;
- nowoopracowana;
- lub wyprodukowana z zastosowaniem nowych technologii i procesów produkcji.
Poza wymienionymi, do nowej żywności może być zaliczana także żywność tradycyjna, która pochodzi z państw trzecich, czyli krajów znajdujących się poza obszarem Unii Europejskiej.
Podsumowując – novel food to żywność lub składniki żywności, które nie były przed 15 maja 1997 r. powszechnie spożywane przez żadną populację lub nie były spożywane przez proponowaną populację docelową.
Ocena ryzyka nowej żywności
Przed dopuszczeniem do obrotu Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przeprowadza naukową ocenę ryzyka dla każdego zastosowania nowej żywności.
W ocenach ryzyka punktem odniesienia jest zwykle tradycyjna żywność lub jej składniki. Badane są różnice między proponowaną nową żywnością a znanym produktem.
Celem tej praktyki jest wykazanie, że istnieje znaczne podobieństwo między nową żywnością, a jej tradycyjnym, bezpiecznym odpowiednikiem. Dokonuje się też analizy składu, właściwości odżywczych i toksykologicznych obu produktów. Na tej podstawie identyfikuje się wszelkie dodatkowe informacje, które mogą być niezbędne dla ustalenia czy nowa żywność będzie bezpieczna do spożycia i nie będzie szkodliwa dla zdrowia.
Jeśli dana żywność zostanie uznana za bezpieczną, Komisja Europejska odpowiada za wprowadzenie jej do obrotu.
Unijny wykaz dozwolonej nowej żywności
Nowa żywność nie może być wprowadzana na rynek, jeśli nie znajduje się w unijnym wykazie nowej żywności.
Komisja Europejska ustanawia i aktualizuje unijny wykaz nowej żywności. Zamieszczane są tam wyłącznie te produkty, dla których wydano zezwolenie na wprowadzenie ich na rynek unijny.
Komisja wydaje zezwolenie na wprowadzenie nowej żywności na rynek i wpisuje ją do unijnego wykazu tylko wówczas, gdy żywność ta spełnia wszystkie wymienione warunki:
- nie stwarza ryzyka dla zdrowia ludzkiego;
- nie wprowadza konsumenta w błąd – w szczególności, jeżeli dana żywność przeznaczona jest do zastąpienia innej żywności, a nastąpiła znacząca zmiana wartości odżywczej;
- w przypadku gdy żywność przeznaczona jest do zastąpienia innej żywności – nie różni się od tej żywności w taki sposób, by jej zwykłe spożycie było niekorzystne pod względem żywieniowym dla konsumenta.
Jedynie taka nowa żywność, która uzyskała właściwe zezwolenie i jest wpisana do opisanego wyżej wykazu, może być wprowadzana na rynek w Unii lub stosowana w przemyśle spożywczym. Musi jednak także spełniać warunki stosowania i wymogi w zakresie etykietowania, które również zostały określone w wykazie dozwolonej nowej żywności.
Nowa żywność na rynku polskim
W Polsce organem kompetentnym w zakresie nowej żywności jest Główny Inspektorat Sanitarny. Zgodnie z art. 4 Rozporządzenia Nr 258/97 przedsiębiorca, wprowadzający do obrotu w Polsce nową żywność lub nowy składnik żywności jest zobowiązany do:
- złożenia wniosku/aplikacji do Głównego Inspektoratu Sanitarnego;
- przesłania kopii całego wniosku do Komisji Europejskiej.
Aplikacja powinna zawierać niezbędne informacje oraz kopie badań prowadzonych na temat zgłaszanego produktu i wszelkie dostępne dokumenty wskazujące na to, że dany produkt lub składnik spełnia wymagania.
W Polsce za ocenę nowej żywności są odpowiedzialne następujące jednostki naukowo-badawcze:
- Instytut Żywności i Żywienia;
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny;
- Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy.
Podsumowanie
Podsumowując, mimo iż nowa żywność towarzyszy nam od wieków, to ustawodawca zdecydował się prawnie uregulować produkty spożywcze, których nie stosowano w znacznym stopniu w Unii Europejskiej przed majem 1997 r. Celem tych działań jest zagwarantowanie bezpieczeństwa na stale rozwijającym się rynku spożywczym. Należy pamiętać, że każdy produkt kwalifikowany jako novel food podlega ocenie i rejestracji przez organy unijne. Brak uzyskania odpowiednich zezwoleń jest przeszkodą w dopuszczeniu go do obrotu.
Producenci zainteresowani wprowadzeniem do obrotu produktu z gamy novel food powinni szczegółowo zapoznać się z regulacjami na docelowym rynku, aby proces ten przebiegł maksymalnie sprawnie i szybko.
