Niewątpliwie, rok 2020 r. i początek 2021 upłynęły pod znakiem zintensyfikowanych działań Prezesa UOKiK w sprawie zwalczania nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. W niniejszym artykule przedstawiamy pierwsze wnioski wypływające z lektury wydanych dotąd decyzji przez Prezesa UOKiK.

Przypominamy, że Ustawa o tzw. zatorach płatniczych (ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych wraz z ustawą zmieniającą) wprowadziła od 1 stycznia 2020 r. istotne zmiany do zasad rozliczeń z kontrahentami, niezależnie od wielkości bądź profilu działalności firmy. Szerzej pisaliśmy w artukule Ustawa o zatorach płatniczych w pigułce.

Już na początku 2021 r., wydano pierwsze decyzje o łącznej karze ponad 800.000,00 zł. W dwóch przypadkach odstąpiono od wymierzenia kary oraz wydano dwie decyzje o umorzeniu postępowania.

Nadto, wszczęto blisko 100 postępowań przeciwko podmiotom z różnych sektorów gospodarki.  Z pierwszych wydanych decyzji można wyciągnąć pewne wspólne wnioski, o których piszemy poniżej:

Jakie transakcje są objęte postępowaniem przed Prezesem UOKiK?

Prezes UOKiK poddaje analizie transakcje handlowe niespełnione lub spełnione po terminie, w badanym 3 miesięcznym okresie.
Kara może być nałożona wyłącznie za świadczenia pieniężne, które były wymagalne oraz niezapłacone lub zapłacone z opóźnieniem we wskazanym, badanym okresie.
Spółka, która otrzymała zawiadomienie, jest zobowiązana przekazać Prezesowi UOKiK wszelkie wymagane informacje i dokumenty, w tym elektroniczne księgi podatkowe i dowody księgowe.

Transakcje nieobjęte postępowaniem

W prowadzonych przez Prezesa UOKiK sprawach, w których zostały wydane już decyzje wyłączone z prowadzonego postępowania zostały świadczenia pieniężne wynikające z transakcji handlowych, nieobjętych zakresem przedmiotowym bądź podmiotowym ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

W ten sposób, jako niepodlegające weryfikacji w toku postępowania pod kątem terminowego spełnienia UOKiK wskazał:

  • świadczenie pieniężne wynikające z transakcji handlowych, w których kontrahentami Spółki - drugą stroną transakcji – nie są przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej
  • świadczenia pieniężne spełnione przez Spółkę przed okresem objętym postępowaniem.
    • Przykładowo: świadczenia sprzed 1 stycznia, jeśli dane postępowanie obejmowało styczeń-luty-marzec 2020 r.)
  • świadczenia pieniężne, które stały się wymagalne po okresie objętym postępowaniem 
    • Przykładowo: świadczenia wymagalne po 31 marca, jeśli dane postępowanie obejmowało styczeń-luty-marzec 2020 r.)

Kto jest stroną postępowania?

Stroną postępowania jest tylko przedsiębiorca wskazany w treści postanowienia, a nie przykładowo spółka matka, czy inne spółki z grupy kapitałowej, do których należy przedsiębiorca.

Decyzja kończąca postępowanie w sprawie zatorów płatniczych

Jeśli Prezes UOKiK, w toku postępowania, stwierdzi wystąpienie zatorów płatniczych, wówczas wydaje decyzję.
Taką decyzją nakłada na przedsiębiorcę karę finansową lub (w określonych przypadkach) odstępuje od nałożenia kary oraz obciąża przedsiębiorcę kosztami postępowania.

Kara za nadmierne opóźnienie w zapłacie, jest obliczana jako suma jednostkowych kar za każde niespełnione oraz spełnione po terminie, świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem (z wyłączeniem świadczeń, których termin spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania).

Aby ustalić wysokość kary finansowej Prezes UOKiK stosuje następującą metodologię:

  • świadczenia niespełnione – w przypadku świadczeń pieniężnych, niespełnionych w okresie objętym postępowaniem, liczba dni opóźnienia jest obliczana od dnia następującego po upływie umownego terminu zapłaty do ostatniego dnia okresu objętego postępowaniem;
  • świadczenia opóźnione – w przypadku świadczeń pieniężnych, spełnionych po terminie w okresie objętym postępowaniem, liczba dni opóźnienia jest obliczana od dnia następującego po upływie umownego terminu zapłaty do dnia zapłaty, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia okresu objętego postępowaniem.

Kwestia ochrony informacji poufnych przedsiębiostrwa

Mimo, iż decyzje wydane przez UOKiK są jawne i udostępnianie na stronie, to jednak w każdej z opublikowanych decyzji zadbano o ocenzurowanie danych, które mogłyby pomóc w identyfikacji określonych transakcji czy kontrahentów spółki.

Wszelkie informacje dotyczące konkretnych dokumentów, klientów bądź okoliczności specjalnych zostały faktycznie usunięte z plików, które są dostępne na stronie UOKiK.

Co okazało się wyzwaniem w postępowaniach przed Prezesem UOKiK?

Zdecydowanie największą trudnością okazało się dotrzymanie narzuconego przez UOKiK terminu na udzielenie odpowiedzi i dostarczanie wszystkich wymaganych informacji.

Czasu na dopełnienie tego obowiązku jest zazwyczaj bardzo mało. Jeśli przedsiębiorca nie posiada właściwie dostosowanego systemu wspierającego procesy księgowe, wypełnienie kolumn w dostarczonym od UOKiK pliku Excel w terminie, graniczy z cudem.

Nadto, „nietypowe” transakcje, jak na przykład: zniesienie wzajemnych rozrachunków przez kompensatę, z wykorzystaniem cash poolingu, faktoringu czy nawet wszelkie stosowanie faktur korygujących sprawiają, że uzupełnienie plików Excel okazuje się problematyczne i niezwykle czasochłonne.

Zatem, szczególnie istotne jest opracowanie strategii w postępowaniu, która przedstawi świadczenia pieniężne zwięźle, ale w sposób uwzględniający specyfikę rozliczeń w danym sektorze gospodarczym.

Wnioski i konkluzje na podstawie analizy dotychczasowych postępowań

Przede wszystkim należy podkreślić, iż działanie Prezesa UOKiK cechuje wysoki formalizm. Urząd przywiązuje dużą wagę do przepisów i surowo egzekwuje obowiązki z nich wynikające. 

W związku z czym, postępowania trwają wiele miesięcy, a same przedsiębiorstwa potrzebują zarówno wzmożonych zasobów czasowych, jak i ludzkich, aby sprostać wymaganiom UOKiK w wyznaczonym terminie.

Nadto, Urząd ma wysokie oczekiwania odnośnie przedstawianych informacji i wszelkich danych finansowych.
Na każdą okoliczność, na którą powołuje się strona, muszą zostać przedłożone dokumenty to potwierdzające. Samo oświadczenie strony o wystąpieniu danej okoliczności nie jest wystarczające.

Istotnym problemem, który nasuwa się w kontekście analizy dotychczas wydanych decyzji jest niedostosowanie oczekiwań Urzędu do szeroko pojmowanej praktyki biznesowej.

Wydaje się, że ustawodawca (w efekcie czego również sam UOKiK) nie uwzględnił zawiłości występujących w transakcjach handlowych, takie jak: liczne kompensaty, często zmieniane terminy dostaw, bądź dostarczenia faktury, a także wspomniany wyżej faktoring i cash pooling.

Regulacje zawarte w Ustawie, sprawiają wrażenie, że mylnie założono, iż w relacjach między przedsiębiorstwami, rozliczanie transakcji jest uproszczone i pozbawione wszelkich zawiłości, a do każdej wystawionej faktury przez kontrahenta, łatwo można przyporządkować przelew opiewający dokładnie na tę samą kwotę i o identycznym tytule, co numer faktury.

Co dalej?

Prezes Urzędu dostrzega braki w aktualnie obowiązujących przepisach, w szczególności w zakresie wartości nakładanych kar (zbyt niskie) oraz obciążenia zasobów Urzędu i przedsiębiorców (zbyt wysokie).
Można zatem spodziewać się projektu nowelizacji przepisów w sprawie nadmiernego opóźniania się w spełnianiu świadczeń pieniężnych.

  • Na podstawie doświadczeń uzyskanych w prowadzonych postępowaniach widzimy już, że wartość nakładanych kar wynikających z ustawowego wzoru jest zbyt niska, zaś postępowania poważnie angażują zasoby Urzędu i przedsiębiorców. Pracujemy z Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Rozwoju, Pracy i Technologii nad zmianami legislacyjnymi, aby usprawnić prowadzenie postępowań oraz – poprzez mechanizm sankcyjny – zwiększyć presję na terminowe i uczciwe rozliczanie się dużych przedsiębiorców z ich kontrahentami - mówi Tomasz Chróstny, Prezes UOKiK.

Warto jednak pamiętać, że ewentualne nałożenie kary administracyjnej za nadmierne opóźnianie się w transakcjach handlowych nie oznacza konieczności niezwłocznej jej zapłaty. Wystąpi ona dopiero 30 dni po uprawomocnieniu się decyzji.

Nadto, decyzja administracyjna wydana przez Prezesa UOKiK nie jest rozstrzygnięciem ostatecznym.

Przy wyczerpaniu środków odwoławczych sprawa wraz z materiałem dowodowym może być analizowana aż cztery razy (dwie instancje w postępowaniu przed Prezesem UOKiK i dwie instancje w postępowaniu sądowym).

Autorka: Oliwia Gatz

kompas 01

Czy zainteresował Ciebie ten temat?

Skutecznie doradzaliśmy wielu Klientom w tym obszarze prawnym - pomożemy również Tobie!

Skontaktuj się już teraz, aby uzyskać więcej informacji i umówić się z prawnikiem: