To czwarty już artykuł z naszego cyklu „Przewaga kontraktowa pod lupą”. Tym razem, szerzej omówimy kwestię zakazanych praktyk, które zostały zamieszczone w projekcie nowelizacji tytułowej ustawy.
Na wstępie zaznaczmy, że pojęcie zakazanych praktyk nie jest nowością w polskim prawie. Projekt Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystaniu przewagi kontraktowej (Projekt) natomiast znacznie rozszerza otwarty katalog praktyk, które uznaje za niedozwolone. Projekt określa przykłady nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej.
W art. 8 Projektu Ustawy zawarto listę zakazanych praktyk wykorzystujących przewagę kontraktową, która została przetransponowana z Dyrektywy 2019/633. Co istotne, w związku z tym, iż jest to katalog otwarty, przykładów takich zachowań może być znacznie więcej.
Czarna i szara lista zakazanych praktyk handlowych
Katalog został podzielony na dwie grupy:
- praktyk bezwzględnie niedozwolonych (tzw. praktyk czarnych) oraz
- praktyk dozwolonych warunkowo, czyli takich które zakładają dopuszczenie ich stosowania po spełnieniu określonych warunków (tzw. praktyk szarych).
Lista praktyk, które mają być całkowicie zakazane (praktyk czarnych) przedstawia się następująco:
- W przypadku, gdy umowa przewiduje regularne dostarczanie produktów:
- zapłata za produkty po upływie 30 dni od dnia zakończenia uzgodnionego okresu dostarczania łatwo psujących się produktów rolno-spożywczych, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty za okres dostarczania takich produktów, w sposób określony w Projekcie Ustawy;
- zapłata po upływie 60 dni od dnia zakończenia uzgodnionego okresu dostarczania produktów innych niż łatwo psujące się między nabywcą a dostawcą, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty za okres dostarczania takich produktów, w sposób określony w Projekcie Ustawy;
- W przypadku, gdy umowa nie przewiduje regularnego dostarczania produktów:
- zapłata po upływie 30 dni od dnia, w którym łatwo psujące się produkty rolne lub spożywcze zostały dostarczone, albo od dnia ustalenia kwoty do zapłaty;
- zapłata po upływie 60 dni od dnia, w którym inne niż łatwo psujące się produkty rolne lub spożywcze zostały dostarczone, od dnia ustalenia kwoty do zapłaty;
- anulowaniu przez nabywcę zamówienia w terminie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia łatwo psujących się produktów; jednostronnej zmianie przez nabywcę warunków umowy w zakresie częstotliwości, sposobu realizacji, miejsca, terminu lub wielkości dostarczania produktów rolno-spożywczych, pojedynczego dostarczenia produktów, standardów jakości, warunków płatności lub cen, lub w odniesieniu do świadczenia usług oraz wykonywania czynności zawartych w liście szarych praktyk (poniżej);
- nieuzasadnionym obniżaniu należności z tytułu dostarczenia produktów rolnych lub spożywczych po ich przyjęciu przez nabywcę w całości albo w umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu;
- żądaniu przez nabywcę od dostawcy płatności niezwiązanych ze sprzedażą produktów rolnych lub spożywczych dostawcy; żądaniu zapłaty za pogorszenie jakości lub stratę produktów, która nastąpiła w obiektach nabywcy lub po przejściu własności tych produktów na nabywcę z przyczyn niezawinionych przez dostawcę;
- odmowie przez nabywcę pisemnego potwierdzenia warunków umowy obowiązujących między nabywcą a dostawcą, o które zwrócił się dostawca, chyba że umowa dotyczy produktów, które mają być dostarczone przez członka uznanej: grupy producentów rolnych, organizacji producentów owoców i warzyw, organizacji producentów jeżeli akt założycielski albo umowa między członkiem tej grupy lub tej organizacji a grupą lub organizacją zawiera postanowienia o skutkach podobnych do warunków umowy;
- bezprawnym pozyskiwaniu, wykorzystywaniu lub ujawnianiu przez nabywcę tajemnic przedsiębiorstwa dostawcy; grożeniu zastosowania działań odwetowych lub podejmowaniu takich działań przeciwko dostawcy (jeżeli ten korzysta z praw przysługujących mu na mocy umowy lub przepisów prawa);
- żądaniu od dostawcy rekompensaty za koszty rozpatrzenia skarg konsumentów związanych ze sprzedażą produktów dostawcy, dotyczących przypadków, które wystąpiły z przyczyn niezawinionych przez dostawcę.
Z kolei do katalogu praktyk szarych projekt nowelizacji ustawy zalicza:
- zwrot przez nabywcę niesprzedanych produktów dostawcy, bez zapłaty lub za ich unieszkodliwianie; pobieranie od dostawcy opłaty stanowiącej warunek przechowywania, prezentowania lub oferowania sprzedaży jego produktów lub udostępniania takich produktów na rynku;
- żądanie przez nabywcę od dostawcy ponoszenia całości lub części kosztów obniżek cen produktów sprzedawanych przez nabywcę w ramach organizowanej przez nabywcę promocji;
- żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za reklamowanie produktów przez nabywcę;
- żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za prowadzenie marketingu produktów;
- żądanie przez nabywcę od dostawcy ponoszenia opłat dotyczących czynności wykonywanych przez pracowników zajmujących się urządzeniem lokalu wykorzystywanego do sprzedaży produktów dostawcy.
Praktyki szare - komentarz:
Jak zostało wskazane w projekcie ustawy klauzule szare są dozwolone, jeśli:
- Zostały wpisane do umowy
- Zostały uznane przez strony za dozwolone
- Wyraźnie wskazano, że nie stanowią naruszenia
Klauzule warunkowe odnoszą się głównie do wszelkiego rodzaju opłat, z którymi wiąże się dana usługa świadczona przez nabywcę i które stanowią ekwiwalent w postaci reklamy i marketingu, bądź urządzenia lokalu. Projekt nowelizacji ustawy wprowadza także obowiązek wskazania szacunkowej wysokości stawek jednostkowych lub płatności całkowitych oraz wysokość kosztów danej usługi oraz podstawę ich wyliczeń na żądanie dostawcy.
Koncepcja praktyk, które są dozwolone, pod warunkiem, że zostaną wyraźnie i jednoznacznie określone w umowie pomiędzy stronami, wzbudziły wiele kontrowersji podczas konsultacji społecznych, bowiem podmioty posiadające przewagę kontraktową nierzadko narzucają warunki umowy mniejszym dostawcom. Zatem pojawiły się wątpliwości czy szara lista nie będzie umożliwiała stosowanie nadużyć, poprzez dodanie odpowiednich zapisów o uznaniu, że wskazane warunki są dozwolone oraz nie stanowią naruszenia.
A co z praktykami handlowymi stosowanymi przez dostawców?
W projektowanym akcie prawnym nie zostały wymienione nieuczciwe praktyki handlowe, które mogą być stosowane przez dostawców produktów rolnych i spożywczych względem nabywców. Niemniej jednak, w świetle projektowanej ustawy, praktyki te są również zakazane. Zgodnie z uzasadnieniem do Projektu Ustawy, w ponad 4 letnim okresie funkcjonowania przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, nie wystąpił przypadek będący przedmiotem postępowania prowadzonego przez UOKiK wykorzystywania przewagi kontraktowej dostawcy względem nabywcy.
Projektodawca przyznał, że najważniejsze czy najbardziej typowe praktyki z tego obszaru, które powinny zostać wprost zakazane przez ustawodawcę były trudne o do wykazania.
Podsumowując, rozszerzona lista zakazanych praktyk daje nadzieję na to, że naruszenia będą łatwiej identyfikowalne nie tylko dla przedsiębiorców, ale przede wszystkim dla Sądów. Co istotne, w przypadku, gdy dana praktyka została wprost wskazana w katalogu praktyk niedozwolonych, to Prezes UOKiK nie ma obowiązku badania, czy dane działanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. W związku z poszerzeniem tej listy możliwe, że nieuczciwe praktyki będą łatwiej i efektywniej demaskowane, a także szybciej będą wyciągane z nich konsekwencje.
Nasz cykl „Przewaga kontraktowa pod lupą”
W kolejnych artykułach będziemy pogłębiali tematykę przewagi kontraktowej i omówimy najbardziej istotne aspekty projektu znowelizowanej ustawy, która będzie obowiązywać najpóźniej od 1 listopada br.
Zachęcamy również do zapoznania się z innymi publikacjami serii „Przewaga kontraktowa pod lupą”. W kolejnych artykułach będziemy szerzej omawiali między innymi:
- Jakie rabaty nie będą dozwolone?
- W jakich sytuacjach będzie interweniował Prezes UOKiK?
- Jakie są priorytety UOKiK w zakresie przewagi kontraktowej?
- Jak będą wymierzane kary z tytułu naruszenia przewagi kontraktowej?
- ..... i wiele więcej! Zapraszamy do lektury!
