Franczyza to model biznesowy, który z każdym rokiem zyskuje na popularności. Jednakże, pomimo zauważalnego rozwoju i stałego wzrostu liczby marek franczyzowych, kwestia ta wciąż nie została uregulowana przez polskiego ustawodawcę.

Umowa franchisingowa należy do kategorii tzw. umów nienazwanych. Możliwość zawarcia takiej umowy wynika z jednej z naczelnych zasad prawa cywilnego – zasady swobody umów, która została wyrażona w Art. 353(1) Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z brzmieniem niniejszego artykułu „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.

W związku z powyższym, w odniesieniu do umowy franczyzowej, zastosowanie znajduje ogół generalnych zasad w kwestii zawierania umów, zawartych przepisach kodeksu cywilnego, przykładowo dotyczących formy zawarcia umowy, czy też zagadnienia wykonania bądź niewykonania zobowiązania.

Dotychczasowe próby „uregulowania” franczyzy

Kwestia ewentualnego uregulowania umowy franchisingu jest powracającym regularnie przedmiotem dyskusji i rozważań w przestrzeni publicznej.

W listopadzie 2020 r. został opublikowany raport na temat franczyzy w Polsce, autorstwa dr hab., prof. Uniwersytetu Opolskiego Rafała Adamusa. Raport zawierał szereg propozycji legislacyjnych, które mogłyby być stosowane we współczesnej franczyzie. Nadto, powstał projekt "Kodeksu Dobrych Praktyk we Franczyzie" – czyli zbiór zasad, których celem była samoregulacja rynku franczyzowego, jednakże na posiedzeniu Zespołu Roboczego Rady Przedsiębiorców ds. Franczyzy, Rzecznik MŚP, poinformował, iż zadecydował o przeniesieniu prac na rzecz wprowadzenia wypracowanych zasad w życie, na poziom prac w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Projekt ustawy franczyzowej

W minionym tygodniu, Profesor Rafał Adamus, który jest autorem wspomnianego wyżej raportu o franczyzie, opublikował na swoim profilu Linkedin swoją propozycję projektu ustawy franczyzowej. Przygotowany przez Profesora projekt ustawy o działalności franczyzowej został udostępniony także przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości (IWS) – polską placówkę naukową, której celem są działania na rzecz harmonizacji prawa polskiego z międzynarodowymi standardami prawnymi, w tym zwłaszcza z wymogami normatywnymi Unii Europejskiej.

Projekt ustawy franczyzowej posiada 38 stron wraz uzasadnieniem i określa:

  • Zasady zawierania umowy franczyzy
  • Obowiązki informacyjne organizatora sieci franczyzowej przed zawarciem umowy
  • Prawa i obowiązki stron umowy franczyzy
  • Zasady ochrony zbiorowych interesów franczyzobiorców

Proponowana regulacja zawiera szereg zapisów, które miałyby kształtować współpracę pomiędzy franczyzodawcą, a franczyzobiorcą.

W pierwszym rozdziale zaproponowanego projektu, uregulowano kwestie związane z tzw. prospektem informacyjnym organizatora sieci franczyzowej, który należałoby doręczyć drugiej stronie przed zawarciem umowy franczyzy. Wskazano, jakie niezbędne elementy powinny się w nim znaleźć, jak na przykład: sprawozdania finansowe organizatora sieci za przynajmniej dwa ostatnie lata obrotowe, czy też informacje o sprawach sądowych dotyczących franczyzy, które kwestionują system franczyzowy lub mogą zagrozić funkcjonowaniu franczyzy.

Nadto, wspominany prospekt winien zawierać pełną kopię standardowej umowy franczyzowej. W zaproponowanym przez Profesora Adamusa projekcie ustawy, obu stronom przyznano możliwość wypowiedzenia umowy franczyzy ze skutkiem natychmiastowym, w określonych ustawą przypadkach oraz gdy zachodzą inne ważne przyczyny określone w umowie franczyzowej. W projekcie rozstrzygnięto także kwestię wypowiedzeń umów zawartych na czas nieoznaczony. To właśnie ten obszar od dłuższego czasu blokował prace nad Kodeksem Dobrych Praktyk we Franczyzie.

Lista zakazanych praktyk naruszających zbiorowe interesy franczyzobiorców

Propozycja projektu Ustawy Franczyowej zawiera listę praktyk naruszających zbiorowe interesy franczyzobiorców, a wszelkimi tego typu naruszeniami miałby się zajmować UOKiK.

Wśród nich znalazły się praktyki, takie jak:

  • naruszanie obowiązku udzielania franczyzobiorcom rzetelnej, prawdziwej, odpowiednio zweryfikowanej i pełnej informacji o warunkach przystąpienia do sieci i uczestnictwie w niej;
  • zastrzeganie kar umownych, odstępnego i innych tego typu ryczałtowo liczonych obciążeń dla franczyzobiorców, w nadmiernych, nieproporcjonalnych wysokościach;
  • nadużywanie tytułu do nakładania kar umownych i innych ryczałtowo liczonych obciążeń dla franczyzobiorców;
  • wprowadzanie zmian do zawartych umów w sposób jednostronny.

Jak zostało wyjaśnione w uzasadnieniu do zaproponowanego projektu ustawy o działalności franczyzowej, widoczna jest tendencja w ustawodawstwie dla ochrony słabszych uczestników rynku, o czym świadczy chociażby projekt ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, któremu poświeciliśmy cały cykl „Przewaga kontraktowa pod lupą”.

Ponadto, przyczyną wprowadzenia propozycji regulacji są zauważalne liczne dysfunkcje relacji franczyzowych wynikające m.in. z dysproporcji stron stosunku prawnego franczyzy i nadużywania silniejszej pozycji kontraktowej, jak i nieprzygotowania niektórych franczyzobiorców do sprostania wymogom prowadzenia działalności gospodarczej. Wskazano, iż wprowadzenie jasnych i przejrzystych zasad prowadzenia działalności franczyzowej, pozwoli na przeciwdziałaniu ewentualnym nadużyciom, co w konsekwencji może się przełożyć na wzrost zainteresowania franczyzą.

Jak poinformował Profesor Rafał Adamus na swoim profilu LinkedIn: „To praca całkowicie koncepcyjna. Jedno z wielu możliwych rozwiązań. Poprawia ona założenia przyjęte we wcześniejszym raporcie przygotowanym dla IWS dotyczącym franczyzy. Może być przedmiotem swobodnej dyskusji”.

Komentarz:

Niewątpliwie, uregulowanie umowy franczyzowej pomogłoby rozwiać szereg wątpliwości, z którymi zmagają się zarówno franczyzobiorcy, jak i franczyzodawcy. Regulacja franchisingu, który cieszy się sporą popularnością w Polsce i na świecie zdecydowanie jest potrzebna do tego, aby zminimalizować ryzyko występowania licznych dysfunkcji, które niestety są zauważalne w prowadzeniu tego rodzaju działalności.

Autorka: Oliwia Gatz 

kompas 01

Czy zainteresował Ciebie ten temat?

Skutecznie doradzaliśmy wielu Klientom w tym obszarze prawnym - pomożemy również Tobie!

Skontaktuj się już teraz, aby uzyskać więcej informacji i umówić się z prawnikiem: