Sojusze detalistów (jako grupy zakupowe) są znane na arenie krajowej, jak i międzynarodowej już od dłuższego czasu. Zyskują na uwadze w ostatniej dekadzie w szczególności z uwagi na to, że liczba tworzonych grup zakupowych rośnie, te istniejące często się przegrupowują, a niektóre z grup wchodzą w otwarte konflikty z dostawcami.
W połowie maja, na zlecenie Parlamentu Europejskiego, Komisja Europejska opublikowała pogłębiony raport w zakresie wpływu i efektu jakie wywierają grupy zakupowe na łańcuch dostaw produktów rolno-spożywczych w Europie. Celem było również podjęcie się oceny czy grupy zakupowe są dozwolone na gruncie obowiązujących przepisów prawa konkurencji, czy nie.
Korzyści z istnienia grup zakupowych
Grupy zakupowe są formą poziomej (horyzontalnej) współpracy między detalistami, sieciami handlowymi czy grupami sieci detalicznych polegającej na łączeniu sił i korzystaniu z efektu synergii sił, zasobów, szczególnie w zakresie negocjacji warunków dostaw.
- Z punktu widzenia sieci handlowych, korzyścią z przystąpienia do grupy jest przede wszystkim zwiększenie wydajności, np. poprzez zmniejszenie kosztów transakcyjnych, dzielenie się wiedzą lub najlepszymi praktykami. Takie sojusze mogą również prowadzić do uzyskania lepszych warunków zakupu, jako że wzrasta pozycja negocjacyjna uczestnika grupy.
- W ocenie raportu, dostawy również korzystają z przyrostu wydajności, w szczególności poprzez zgrupowane negocjacje (w przeciwieństwie do rozproszonych, indywidualnych), zmniejszonych kosztów dostaw wynikających z większych, zharmonizowanych zamówień. Ponadto, raport wskazuje na fakt, iż negocjując z grupą zakupową, dostawcy nie mają możliwości różnicowania warunków handlowych – co mogłoby mieć miejsce w przypadku indywidualnych negocjacji.
- Ponadto – grupy zakupowe mają pozytywny wpływ na ostatnie ogniwo w łańcuchu dostaw, gdyż ostatecznie zyskują konsumenci ciesząc się niższymi cenami.
Zastrzeżenia anty-konkurencyjne
Dostrzegając powyższe korzyści (szczególnie po stronie sieci detalicznych), Komisja Europejska wskazuje na trzy zastrzeżenia na gruncie prawa konkurencji, które mogą się pojawić w odniesieniu do sojuszy detalistów:
- Pojawia się obawa o mniej żywiołową konkurencję pomiędzy detalistami (zamknięcie dostępu do rynku i rosnąca koncentracja), które potencjalnie mogą mieć negatywne skutki dla dostawców i konsumentów.
- Drugie zastrzeżenie dotyczy potencjalnych praktyk eksploatacyjnych wobec partnerów handlowych, których mogłyby się dopuścić te grupy zakupowe, które mogłyby zostać uznane za posiadające pozycję dominującą, np. de-listing, żądania wynagrodzenia bez ekwiwalentności świadczonych usług, przerzucanie ryzyka biznesowego, itp.
- Po trzecie – obawy mogą budzić wyzwania na gruncie relacji horyzontalnych między uczestnikami sojuszów, w szczególności w zakresie zwiększonej transparentności planów i strategii, ryzyka w zakresie uzgadniania cen, koordynacji wykraczającej poza dozwolony zakres sojuszu czy wymiany informacji wrażliwych.
Podsumowanie
Raport Komisji Europejskiej zawiera ciekawe, choć nie przełomowe i raczej wyważone wnioski. Co ciekawe, raport zawiera wskazówki i analizy ekonomiczne, które mogą być pomocne również w innych sektorach, nie tylko rolno-spożywczym. Tuż po publikacji, do treści raportu odniosły się zarówno największe europejskie grupy zakupowe (w swoich stanowiskach podkreślając korzyści), jak i największe stowarzyszenia branży rolno-spożywczej (kładąc wyważony nacisk na potencjalne zagrożenia).
Ogólnie podsumowując, brak jest generalnego zakazu tworzenia grup zakupowych, w tym właśnie sojuszy detalistów i są one dozwolone – tak długo, jak nie prowadzą do wzrostu konsolidacji na rynku lub nie mają cech anty-konkurencyjnej koordynacji. Tym samym, pułapki anty-konkurencyjne powinny być starannie omijane i przed stworzeniem grupy zakupowej powinna zostać przeprowadzona szczegółowa analiza antymonopolowa.
Pełen raport i wybrane stanowiska dostępne niżej:
- https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC120271/jrc120271_report_retail_alliances_final_pubsy_09052020.pdf
- https://www.fooddrinkeurope.eu/news/statement/vigilance-required-on-retail-alliances-for-a-stronger-eu-agri-food-su/
- https://www.eurocoop.coop/news/291-Press-Release-JRC-Report-Retail-Alliances.html
